درخت خرما یکی از قدیمی ترین درختان با قدمتی در حدود 6000 سال است. در حال حاضر انواع خرما در بیش از 30 کشور جهان کشت و بهره برداری میشود. تنوع خرما در جهان بسیار زیاد است؛ حدود 3500 نوع از آن در جهان وجود دارد که حدود 400 مدل از بهترین انواع خرما صادراتی متعلق به کشور ایران است.
بیشترین سطح کشت خرما در قاره آسیا و آفریقا و در کشور های مصر، ایران، عربستان و الجزایر است. در ایران حدود 200 هزار هکتار با درصد باروری بیش از %90 خرما در شهرهایی نظیر: کرمان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، بوشهر و فارس، معادل سالانه 1 میلیون تن خرما، کشت میشود. این میزان بیش از 80 درصد از سرانه مصرفی ایرانیان است. این موارد اهمیت فراوان انواع خرما در صادرات غیرنفتی کشور ایران را نشان می دهد.
6 مرحله رشد خرما
- حبابوک، خرما در مرحله حبابوک بسیار نارس، سفت و سبز رنگ است.
- کیمری، در مرحله کیمری به رنگ سبز روشن در می‌آید اما هنوز ظاهر بیضی آن شکل نگرفته است.
- خارک، در مرحله خارک، خرما زرد رنگ و بسیار ترد است و طعم گس دارد.
- دمباز، به مرحله ای که خرما نیمی خارک و نیمی رطب است، دمباز می گویند.
- رطب، در مرحله رطب، خرما رنگ قهوه ای روشن و شیرینی متعادلی دارد.
- خرما
بیشترین استفاده از این محصول از مرحله خارک به بعد است.
انواع خرما در ایران
عمده تفاوت انواع خرما در نوع و میزان قند، میزان رطوبت و یا آب موجود در آن است. نام گونه های خرمای ایرانی را در ادامه دنبال کنید:
انواع خرما کلوته (کلیته) :
این خرما بیشتر در شهرستان های جیرفت، عنبرآباد و کهنوج برداشت میشود. زمان برداشت این خرما از ابتدای شهریور ماه تا انتهای آن است و یکی از بلندترین نخل های ایران را دارد. زمان کاشت تا باردهی این خرما حدود 7 تا 10 سال طول می‌کشد. قد این خرما عددی بین 2.5 تا 3.5 سانتی متر است؛ اندازه و رطوبت آن بستگی به محل پرورش آن دارد.
این خرما، از جمله انواع خرما میان رس بسیار درشت است. همچنین جزو خرماهای مرطوب یا نیمه مرطوب ایران با شیره نسبتا متوسط محسوب میشود. نسبت گوشت به هسته خرمای کلوته حدود 90٪ است. خرما کلیته گوشتی نرم که به هسته آن نمی‌چسبد دارد.
به راحتی در دهان جویده میشود. رنگ این میوه در ابتدا قرمز و از لحاظ شکل شباهت زیادی به خرمای مضافتی دارد(با این تفاوت که بافت آن کمی سفت تر است). این خرما به همراه خرما مضافتی در ماه مبارک رمضان بیشترین فروش را تجربه میکند. بهترین دما برای نگهداری خرمای کلیته دمای پایین تر از 5 درجه سانتی گراد است و در محیط های استرلیزه و کاملا بهداشتی و بدون رطوبت نگهداری می شود. 40 گرم از این خرما (4 عدد) حدود 120 کیلوکالری انرژی دارد.
خواص انواع خرما کلوته
خرمای کلوته دارای مواد معدنی و آهن فراوان و همچنین ویتامین های گروه آ و ب است که برای سلامت پوست و مو کم نظیراست.
انواع خرمای مضافتی:
این نوع خرما بیشتر در شهرستان جیرفت، عنبرآباد، بم و سراوان کشت میشود. خاستگاه اصلی خرمای مضافتی شهر بم در استان کرمان است؛ به همین دلیل به خرمای مَضافتی خرمای بم نیز می گویند. زمان باروری خرمای مضافتی را معمولا درماه های پایان زمستان در نظر می‌گیرند.
حداقل وزن هر عدد خرمای مضافتی 12 گرم و حداکثر وزن آن 22 گرم است و طول آن معمولا بین 3 الی 4.5 سانتی متر است.
این خرما با توجه به رطوبت بالا به عنوان خشکبار محسوب نشده و شرایط نگهداری آن در دمای بین -۵ تا ۵ درجه سانتی‌گراد است. میانگین برداشت محصول هر درخت نخل مضافتی، 100 تا 120 کیلوگرم و از هر هکتار 18 تن میباشد. این نوع خرما با مقدار تولید سالانه حدودا 46 هزار تن در ایران و ارزش صادراتی حدودا 164 میلیون دلار، معادل با 55 درصد از صادرات خرمای کشور رتبه نخست را در اختیار دارد.
میزان زیاد شیره خرما استفاده از آن را برای مصرف کننده سخت می کند، ضمن اینکه رطوبت بیش از حد باعث جذب آلودگی ها می شود. شست و شو و عدم مصرف این نوع خرما باعث فاسد و ترش شدن آن میشود. پس در هر مرحله به میزان مصرف شستشو شود. گاهی به اشتباه برای خرمای مضافتی ، لفظ رطب بکار میبرند؛ اما در واقع رطب، میوه تازه رسیده درخت نخل است.
خواص انواع خرمای مضافتی:
خرما مضافتی بیضی شکل و دارای بافتی نرم و شیره دار است. پوست رطب مضافتی به رنگ مشکی، براق و نازک است. هر چه رنگ رطب مضافتی سیاه تر باشد، مردم تمایل بیشتری به خرید آن دارند.
رنگ خرمای مضافتی از ابتدا سیاه نیست، ابتدا قرمز رنگ است و کم کم قهوه‌ای و درنهایت به رنگ بنفش و در آخر به رنگ مشکی در می آید. هسته این خرما بر خلاف اکثر خرماهای دیگر از گوشت خرما جداست. یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد برای خرمای مضافتی، وجود پتاسیم و منیزیم در این نوع خرماست. به دلیل تاثیر بی نظیر این خرما بر زیبایی پوست و مو، به آن لقب اکسیر جوانی را داده اند.
انواع خرمای زاهدی:
این نوع خرما بیشتر در استان خوزستان، استان بوشهر و جنوب استان کرمان و قصب کشت میشود. شکل این میوه، بیضی و انتهای آن کاملاً باریک و نوک تیز است. این میوه در مرحله خارک به رنگ زرد، در مرحله رطب قهوه‌ای روشن و در مرحله خرما به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز تا زرد کمرنگ تبدیل میشود.
ریشه نام این خرما از کلمه عربی (زهدی) به معنی وفور و فراوانی است. انواع خرما زاهدی معمولا به صورت نیمه خشک مورد استفاده قرار می گیرد. اما نوع خشک آن نسب به خرمای نیمه خشک فیبر بیشتری دارد. این خرما به خاطر مقدار پایین قندی که دارد در کنار چای و سایر دمنوش ها جایگزینی مناسب برای قند است. خرمای زاهدی فاقد شیره است و دارای بافت داخلی نسبتا نرم با لایه بیرونی نسبتا خشکی است. به همین دلیل به نام خرمای خشک نیز از آن یاد میشود. متوسط هر دانه خرمای زاهدی معادل 8گرم و طولی به اندازه 3 تا 4 سانتی متر است.
نخل انواع خرما زاهدی در مرداد کاشته شده و فروردین ماه زمان گرده افشانی یا به اصطلاح محلی زمان بو دادن آن فرا می رسد. سپس از شهریور تا پایان مهر ماه زمان برداشت آن است. متوسط محصولی که از هر درخت نخل زاهدی بدست می‌آید معادل 80 تا 100 کیلوگرم است. میزان برداشت خرما زاهدی از هر هکتار نخلستان حدود 15 تن براورد میشود.
خواص خرمای زاهدی:
خرمای زاهدی دارای پلی فنل بالا میباشد. پلی فنول ها ترکیبات آنتی اکسیدانی هستند که می توانند از بدن در برابر التهاب محافظت کنند.
انواع خرمای کبکاب:
این نوع خرما بیشتر در استان بوشهر و شهرستان بافق کشت میشود. رنگ این میوه در مرحله خارک، زرد و در مرحله رطب، قهوه‌ای روشن و قهوه‌ای سوخته است. در حالت رسیدن کامل به شکل قهوه‌ای تیره در می‌آید. خرمای کبکاب در حالت نارس و خارک بر خلاف خرماهای دیگر طعمی تلخ دارد. خرمای کبکاب معمولا بیضی شکل و با وزنی با حدود ۱۵ گرم با بافت نیمه‌خشک به رنگ زرد روشن است. ضخامت پوسته در خرمای کبکاب مقداری بیشتر از سایر خرماها است.
زمان رسیدن خارک این نوع خرما در اوایل امرداد ماه است. ولی برداشت میوه کاملاً رسیده آن (خرما) مانند سایر خرماهای ذکر شده در اواسط شهریور ماه شروع شده و تا اواسط مهر ادامه دارد. میانگین برداشت محصول هر درخت نخل کبکاب، 40حدود تا 50 کیلوگرم است. همچنین متوسط میزان برداشت این نوع خرما از هر هکتار نخلستان حدود 15 تن می باشد. بیشترین میزان تولید انواع خرما کبکاب در استان بوشهر است و حدود ۷۵% از تولید خرمای استان بوشهر را شامل میشود.
حداقل وزن این نوع خرما 10 و حداکثر آن حدود 18 گرم میباشد و طولی حدود 4 سانتی متردارد. خرمای کبکاب معمولا در دسته خرماهای تر قرار میگیرد. به دلیل داشتن شیره فراوان، از این خرما بیشتر برای درست کردن خرما ارده استفاده می‌کنند. خرمای کبکاب به دلیل درصد بالای شیرینی و رطوبت مطلوب، طرفداران زیادی دارد.
خواص خرمای کبکاب.
مطالعات نشان داده اند که مصرف مرتب انواع خرمای کبکاب میتواند سبب بهبود عملکرد شناختی، کاهش پیشرفت آلزایمر و التهاب مغز در افراد سالمند شود. همچنین به دلیل جلوگیری از جمع‌شدگی ملانین از پیری جلوگیری میکند.در همین راستا شاید مطالعه این مقاله انگلیسی برای شما جالب باشد.
خرمای سایر(استعمران )
این نوع خرما بیشتر در استان خوزستان کاشت شده و حدود 75% از نخلستان های خوزستان را شامل میشود. از مهمترین محصولات صادراتی این استان است. این نوع خرما با نام هایی دیگر نظیر ﺳﻌﻤﺮان ، ﺳﺎﯾﺮ ، ﺳﻤﺒﺮون و سمرون و با نام تجاری “سمرا” نیز شناخته میشود.
ﻧﯿﻤﻪ خشک ﺑﻮدن خرمای سایر ﺧﺎﺻﯿﺖ ماندگاری آن را اﻓﺰاﯾﺶ داده و به عنوان یکی از ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ محصولات صادراتی و ﺗﺠﺎری ایران است. خرما سایر دارای مقدار قند بسیار بالایی است و به عنوان یکی از شیرین ترین انواع خرما محسوب می شود. زمان برداشت محصول این نخل ها از اواخر شهریور تا اوایل مهر ماه است و در دسته خرماهای نیمه خشک و خشک قراردارد.
خرمای سایر دارای شکلی بیضی مانند است و بسته به نوع آب و هوا و محل کشت میتواند طعم های متفاوتی داشته باشد. خرمای سایر(استعمران) دارای رنگی قهوه ای تیره است .هسته خرمای سایر به راحتی از آن جدا می شود و به دلیل کم بودن رطوبت آن میزان شیره پایین تری نسبت به سایر خرما ها دارد. به طور معمول این نوع خرما در سه اندازه بزرگ،متوسط و کوچک عرضه میشود. اصلی ترین نوع صادراتی آن نوع بزرگتر است. اندازه هر عدد از انواع خرما سایر(استعمران) حدودا بین 2 الی 4 سانتی متر و وزن آن به طور میانگین حدودا 6 الی 9 گرم است.
خواص خرمای استعمران(سایر)
انواع خرما استعمران برای افرادی که دارای مشکلات گوارشی هستند بسیار مناسب است. آهن زیاد موجود در این خرما هم برای افراد دارای کم خونی بسار مفید میباشد.
واقعا کامل وعالی بود. از این مقاله برای بالابردن اگاهی شخصی استفاده کردم ممنون.